Aurkezpena

Migel Joakin Eleizegi Ateaga (1818-1861), Altzoko Handia

Munduan Eleizegi Erraldoia, Euskal Herrian Altzoko Handia, eta Altzon Gure Haundie naiz ni. Eserita norainokoa, elizako atarian daukazu seinalea. Munduan barrena ibili ninduten. Ez nik mundua ikusteko, munduak ni nolakoa nintzen ikusteko baizik: jatuna, edatuna, errezalea... Antzokietan agertu ninduten harridura sortzen eta ikara ematen. Mutil ederra nintzela esan zidan erregina txiki batek. Paperetan aipatu ninduten. Baina halako batean mundua aspertu egin zen ni ikusten. Orduan bukatu ziren nire handikeriak.

Altzoko handiaren triptikoa bistaratu

Kronologia

• 1818 Migel Joakin Eleizegi Ateaga jaio zen Altzo Azpiko Ipintza Haundi baserrian.
   
• 1830-32 Akromegalia eritasuna: hipofisiak hormona gehiegi sortzen. Gure Haundie bihurtzen hasi zen Migel Joakin.
   
• 1841 Phileas Taylor Barnum enpresariak museoa zabaldu zuen New Yorken, freak shows eta ethnic shows erakusteko. Gure Haundie Madrilen. Erretratua aita-anaiarekin.
   
• 1843 Hitzarmena sinatu zuen Migel Joakin Eleizegik, soziedade batek jendaurrean erakusteko urtebetez Donostian, Bilbon, Zaragozan, Madrilen, Lisboan...
   
• 1844 Amazoniako botokudo indio talde bat ekarri zuten Parisera, Museumeko antropologoek ikertu zitzaten.
   
• 1845 Gure Haundie Parisen, Montesquieu aretoan ikusgarri. Le Petit Poucet antzerkian agertu zen. Etenaldietan, iowa indioek dantza. Juan Inazio Iztueta hil zen Gipuzkoako Kondaira-ren eskuizkribua amaitu gabe. Gure Haundie “ibili da Espainiako, Portugaleko eta Frantziako erresuma osoetan”.
   
• 1846 Toulousera heldu zen. Hamabost egun Joly hotelean bisitak hartzen. Lujol marrazkilariak erretratu bat egin zion lapitzez. Italian aipatua: “Eleizegi erraldoia gero eta ospetsuagoa ari da bihurtzen Parisen”. Bigarren agerraldia Madrilen.
   
• 1847 Iztuetaren Gipuzkoako Kondaira argitaratu zen: “Erraldoi Euskaldunaren” lehen deskribapena Euskal Herrian.
   
• 1850 Parisen, Jardin d'Hiver aretoan, Colibri printze-printzesa ipotxekin. “Eleizegi, aparteko guztiak bezala, esplotatua daukate eskaparate batean”, dio prentsak. Gure Haundie Londresen, Regent Street-eko Cosmorama aretoan.
   
• 1851 Londresko Crystal Palacen “Al Cairoko kale bat” eraiki zuten. Hirugarren agerraldia du Madrilen: “Non plus ultra”.
   
• 1853 Testamentua egin zuen. Bazeukan diru puska bat. Hamahiru zuluk jira handi bat abiatu zuten Europan zehar.
   
• 1854 Gure Haundie Mallorkan.
   
• 1859 Makalaldia akromegaliaren ondorioz. Lanik ezin egin eta maileguan utzitako dirua berreskuratzeko ahaleginak. Laguntza ekonomikoa eskatu zuen. Diputazioak ezezkoa jaso zuen.
   
• 1861 Testamentu berria: dardara sinaduran. Migel Joakin Eleizegi, Gure Haundie hil zen.
   
• 1867 Altzo bidaiarien gidetan aipatuan, Eleizegi Erraldoia zela medio. Eduard Garnier-ek Les Nains et les Géants liburuan aipatu zuen: gigantismoaren historian txertatu zen Gure Haundie.

Danbor nagusia Londresen

Hiruk bezala jan eta lauk bezala edan, egiten omen nuen nik. Hala izango zen noski. Handitu nintzeneko Ipintzan baginen zortzi senide, eta gobernu flakuan bizi ginen. Juan Jose eta Jose Antonio anaiek Montebideorako baforea hartu zuten. Orduan kontratua erakutsi zidaten, eta nik sinatu. Aurrera Altzotarra munduetan barrena!

Gertatu zitzaizkidan funtzioak! Letra klaruan ipinia zegoen ez nindutela itsasoan barrena eramango, baina Ingalaterran nire beharrean omen zeuden. Haiek kulunkak ontziarenak! Kaminero txarrak ditu itsasoak. Londresen diruak balio handiagoa zuela entzuten nuen inguruan.

Nire eskuak Parisen

Ni hain handi, haiek hain txiki. Nonbratuak ginen Parisen, bai. Anaia-arrebak omen ziren Kolibri printze-printzesak. Neskak nire eskuaren gainean egiten zuen dantza. Gero nik ogroarena egin eta, izututa, nire bota baten barruan ezkutatzen zen. Eta denek algara. Nik zigarro purua piztu eta printzeari eskaini. Algara berriz.

Alde guztietara nintzela txit egokia, ipini zuen Iztuetak paperean. Egokiena, eskuak omen neuzkan, ederrak. Franz Liszt izeneko harenak baino areago. Musikoa izan behar zuen, piano jolea. Eta Susse fonderia ospetsura eraman ninduten. Eskuak igeltsuan sartu eta egon. Gero igeltsua kontuz moztu eta hantxe moldea egina nire eskuak brontzez kopiatzeko.

Halako nahigabe bat egin zitzaidan nire eskuak ikusi nituenean Susse dendako leihoan. Moztu izan balizkidate bezalako zera bat. Eleizegi Erraldoiaren eskuak zirela zioen paper batek. Ez nintzela nire gorputzaren jabe sentitu nuen. Erosi nahi izan nituen, eta tratua ez zela hori esan zidaten. Ondoezik egon nintzen bolada batean.

Ni eta nire hezurrak

Migel Joakin —esaten zidan erretoreak—, gurutzera, Kristo bezala! Nik gure Salbatore elizaren aurrealdean besoak luzatu, hark markak egin. Gero marratxoz betea zeukan makilarekin neurtzen zuen batetik besterakoa. Oraindik ere hortxe daude markak harrian. Irudituko zaizu luzerakoa behe samar ez ote dagoen. Egizu kontu lurra beherago zegoela nire garaian. Eta nik lurrerainoko hankak behar nituela esan izan zidan beti Legarreko Imazek, bertsolariak.

Londresko medikuen elkarteak bazuen Museum bat. Joan ginen beraz James Toller ospetsua ikustera. Biluzik, ikusgarri, hezur hutsean hantxe luze, handi. Eta nire galdera: Saldu egin behar al dituzue nire hezurrak? Ez esateko horrelakorik, mesedez. Lapurtu ez zezaten, Eynesburyko elizan lurperatu omen zuten. Baina Museumera ekarri zuten gero Toller gizajoa. Elizaren ondoko harmailak igota dagoen hilerrian lurperatu ninduten ni. Orain ez nago. Galdu nituen handikeriak, galdu nituen mamiak eta galdu nituen eskuak eta nire puska denak. Lapurtu egin ninduten, eta ez dakit non nagoen.

Manuel Antonio Imazek pago landare bat landatu zuen nik hemezortzi urte nituela. Hi luzea haiz —esan zidan—, baina hau luzea eta zabala izango duk! Luze, zabal eta sendo bizi da oraindik Imazen Pagoa. Ni berriz... Ezagutu nituen txiki askoak, nik baino pulamentu handiagoa zutenak. Pianoaren tekla erdiak hartzen nituen bi eskuekin, baina nola sortu musika?

Eta ezetz esan nuen

Parisen, Café de Mulhousen, sabaitik zintzilik zeuden gas lanparetan pizten nuen zigarroa. Jendea zetorren ni ikustera. Behin, Le Géant Eleicegui ikusi nuen paper batean letra handiz. Eta azpian hitz asko, kontu luzea zen. Laguna nuen kazetari bati eskatu nion esplikatzeko. Esan zidanak, zer pentsatua eman zidan.

“Eleizegi, bere gisako guztiak bezala, gazta gordetzeko kristalezko kanpaiaren azpian bezala daukate. Bizimodu tristea du. Hobe luke danbor-jole sartu errejimenturen batean. Benetan emandako aholkua da. Horixe esaten du paper honek, Joakin... Esplotatu egiten zaituzte. Badakizu zer esan nahi duen esplotatu horrek?”

Montesquieu aretotik Jardin d’Hiver palaziora eramaten gintuzten. Han ere kanpaiaren azpian ginen Tom Pouce eta biok. Buruz buru bazkaldu behar genuen. Jendea guri begira, apustuak egiten nik zenbat jango nuen. Balantza bat zeukaten, eta pisatu egiten zuten bion janaria. Nik jan eta jan egin behar nuen, beti gose, eta jendeak pentsatu behar zuen azkenean Tom Pouce bera irentsiko nuela... Halako batean ezetz esan nuen, nazkatua nengoela.

Ni ez nintzen ni

Soka lepotik neukala, txiki maltzur hari begira, ume normala nintzenekoak etortzen zitzaizkidan gogora. Sokatik tiraka ermita honetan: zenbat urte, hainbat kanpai hots gure egunean. Jaio berritan hona ekartzen gintuzten, hizketan trabarik bagenuen Santa Barbarak kentzeko. Baina munduak ez ninduen hizketan behar, nik orroak egin behar nituen, izua sortu behar nuen... Ni ez nintzen ni. Gazta bezala nindukaten kanpai azpian eta harra sortu zitzaidan, lotsaren harra.

Esan, Haundie, non ibili haiz? Bustian eta lehorrean. Esan, Haundie, nolakoa da mundue? Itsasoa gozoa du, lurra berriz gazie. Esan, Haundie, zer diote munduen? Munduen honela diote: ni, ni, c’est fini Eleizegui! Munduek gauza berrie behar du egunero. Besteren bati esan nahi dote Goliat, Herkules, Frankenstein...

Ni, ni
ni naiz ni
le Géant Eleizegi!
Hi, hi
zer haiz hi
ez harrotu gehiegi
Grand Géant Eleizegi!
Ni, ni
c’est fini c’est fini la comédie
pago hartan bost erbi!

Artelana: Juanba Berasategi
Idazlana: Koldo Izagirre

Altzoko Handia ibilbidea

Diptikoa